Πέμπτη 29 Ιανουαρίου 2015

Το "ααα" του κόσμου...




Γράφει ο Διονύσης Χαριτόπουλος για το Στέλιο Καζαντζίδη
(το κείμενο βρίσκεται και στο βιβλίο του Διον. Χαριτόπουλου,
με τίτλο: " Ημών των ιδίων"  απ΄ τις εκδόσεις " Τόπος" 
.................................................................................................

Γεννήθηκε με το παράπονο.

Ούτε η επιτυχία και τα χρήματα που ήρθαν

ούτε η λατρεία των θαυμαστών του
κατόρθωσαν να τον παρηγορήσουν.

Η κοντόφθαλμη αριστερά δεν είδε
 πως ήταν το πιο ατόφιοδικό της παιδί· 
οι διανοούμενοι περιφρονούσαν και απέρριπταν τα τραγούδια του.
Δεν κατάλαβαν ότι ο Στέλιος Καζαντζίδης
δεν ήταν απλώς ο κορυφαίος Έλληνας τραγουδιστής
αλλά ένα κοινωνικό φαινόμενο.

Τις δεκαετίες '50-'60 οι Έλληνες ζούσαν υπό τραγικές συνθήκες· 

η οικονομική εξαθλίωσηη αναγκαστική μετανάστευσηη αδικία
τα βάσανα και οι κοινωνικοί αποκλεισμοί
είχαν κάνει τη ζωή τους απελπισία.

Η άρχουσα τάξη της χώρας προσέβλεπε στη Δύση

και περιφρονούσε έως εξοστρακισμού κάθε στοιχείο λαϊκής έκφρασης
που δεν είχε τοδυτικό του αντίστοιχο

Το ρεμπέτικο τραγούδι είχε σβήσει

μέσα στις περιθωριακές ομάδες που εκπροσωπούσε
και στο κρατικό ραδιόφωνο
και στα κοσμικά κέντρα της εποχής
έπαιζαν δυτικότροπα ελαφρά τραγούδια
μάμποτσατσά και ρούμπες.

Τότε ακούστηκε ο Στέλιος.

Μια κρυστάλλινηαρρενωπή φωνή
με κύρος πέρναγε πάνω από τις στέγες των φτωχόσπιτων
και συναντούσε τους ανθρώπους στους δρόμους,
στα καφενείαστις ταβέρνεςστις αυλές των σπιτιών·
έμπαινε από τις ανοιχτές πόρτες στα δωμάτια
που έμεναν ολόκληρες οικογένειες 
και τους έκανε να σωπάσουν συλλογισμένοι

Ήταν μια φωνή που τραγουδούσε τα δικά τους βάσανα

τα ανύψωνε σε δραματικές σφαίρες
και σε ορισμένες περιπτώσεις
τούς προσέδιδε διαστάσεις έπους.

Τα τραγούδια του Στέλιου 

είναι ένα μεγάλης ακρίβειας ρεπορτάζ των παθών
και των αισθημάτων του ελληνικού λαού
Πήρε πάνω του όλο το ψυχικό φορτίο για τη φτώχεια,
την εγκατάλειψητον ξεριζωμό και το χαμένο όνειρο

Αλλά δεν έγινε απλώς ένας χαρισματικός διαμεσολαβητής

μεταξύ κάποιου συνθέτη
και των ακροατών στα μαύρα χρόνια.

Ήταν ο ίδιος απαρηγόρητος.


Η υπόδειξη του Γκράμσι στους ηγέτες της εργατικής τάξης
να προσπαθήσουν να περάσουν από το «κατανοώ» στο «αισθάνομαι»
για τον Καζαντζίδη ήταν περιττή

Η φωνή του 
και ο τρόπος της 
αποκάλυπταν την καταγωγή του και τα δικά του προσωπικά βάσανα. 

Αισθανόταν ώς τα μύχια της ψυχής του αυτά που τραγουδούσε. 


Έφερε τη βαριά δωρεάτης ταυτοπροσωπίας με το έργο του. 


Πόναγε αφόρητα με τα τραγούδια του· ορισμένες φορές 

έκλαιγε την ώρα της ηχογράφησης στο στούντιο. 

Κι αν ο ίδιος ελέγχει για κάτι τον εαυτό του, 

είναι για τις ελάχιστες στιγμές που χάρηκε· 

αυτός ο άνθρωπος με το πένθος ζωής

εξομολογείται πως δεν έπρεπε να πει το
«Σήκω χόρεψε, κουκλί μου»· δεν του ταίριαζε.

Ο Στέλιος ήταν μια ψυχή που κλαίει.


Οι αναίσθητοι τον χλεύασαν πως κλαψουρίζει· 

το κλάμα όμως δεν είναι κακόλυτρωτικό είναι

Η φωνή του ήταν μια αδελφική αγκαλιά

να τρυπώσεις και να παραπονεθείς.

Και οι ανυποψίαστοι που ζήσανε προστατευμένοι

και κόπτονται υπέρ μιας πολυπολιτισμικότητας
(την οποία εννοούν ως πλήρη εκδυτικισμό),
τον κατηγόρησαν
για ορισμένααραβοϊνδόπνευστα τραγούδια· 
ενώ τα παιδιά των καλών σχολείων μπορούν να άδουν εν χορώ τα άνοστα 
«Frere Jacques», «Jingle Bells», «Der Lindenbaum» 
και μαντράχαλοι ακόμη να εύχονται τραγουδιστά «Happy Birthday».


Ο Στέλιος ήταν ανδροπρεπήςευγενικός και βαθιά μελαγχολικός


Η φωνή του και ο τρόπος της ήταν ένα υψηλής αισθητικής άκουσμα· 

έφεραν το ήθος και το ύφος της Ανατολής
με σπάνιας διαύγειας άρθρωση των φωνηέντων· 

ιδίως το παραπονεμένο «ααα» του ήταν άκουσμα

μοναδικής συγκίνησης και ομορφιάς.

Ο αρρενωπός λυγμός του Στέλιου

ήταν ο λυγμός ενός ολόκληρου λαού· 
μιας χώρας που αιμορραγούσε

Ο βρετανικός «Γκάρντιαν» το κατέγραψε:

«Ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της φωνής του Καζαντζίδη
που του επέτρεψε να περάσει στους ακροατές του
τον πόνο της προδοσίας και του αποχωρισμού
είναι ηάρθρωση του φωνήεντος "α". 

Δεν έμοιαζε με τον τρόπο που το αρθρώνουν οι τραγουδιστές της όπερας

που επιδεικνύουν τις φωνητικές τους ικανότητες
και το πιάνουν πολύ ψηλά

Αντίθεταακουγόταν σαν παιδικός λυγμός

που έβγαινε μέσα από την καρδιά».

Η πραγματικότητα είναι πως το ευρύ λαϊκό κοινό που φιλοδόξησαν 

να κερδίσουν οι συνθέτες του έντεχνου τραγουδιού, ανήκει στον Καζαντζίδη
και στα πάνω από 3.000 περιφρονημένα τραγούδια του.


Οι Έλληνες άκουγαν Θεοδωράκη και Χατζιδάκι

μα τραγουδούσαν Καζαντζίδη

Στη γιορτήστον πόνοστο αυτοσχέδιο γλέντι

στο μεράκιστο ερωτικό βάσανο θέλανε τα«δικά τους»
τραγούδια

Ακόμη και σήμερα άλλα παίζει η τηλεόρασ
η
 και το ραδιόφωνο και άλλα τραγουδάει ο κόσμος.

Η μυθική «Μαντουμπάλα» ακουγόταν παντού

και ήταν επί 10 χρόνια πρώτη σε πωλήσεις· 
εκτοπίστηκε από την κορυφή μόνο από ένα άλλο δικό του τραγούδι

Οι απλοί άνθρωποι βαφτίζανε τα παιδιά τους Στέλιο

και ορκίζονταν στη φωτογραφία του

Σταμάταγε το τρένο και κατέβαιναν ο οδηγός κι οι επιβάτες

 για να τον ακούσουν

Μόνο η ΟυμΚαλσούμ στο Κάιρο και η Φεϊρούζ στον Λίβανο

προκαλούσαν ανάλογα
και ακόμη μεγαλύτερης έντασης γεγονότα.

Ο Στέλιος δεν υπήρξε ποτέ απόμακρο είδωλο ούτε ο ρεμπέτης 

που κανείς δεν ξέρει από πού κρατάει η σκούφια του

Οι πάντες ήξεραν τα πάντα γιαυτόν· η ζωή του ήταν ανοιχτό βιβλίο

όπως η ζωή του γείτοναπαιδί προσφύγων
ορφανό από πατέρααφοσιωμένος γιος 
και με λαϊκή γυναίκα ορατή σε όλους.

Η τέλεια περιφρόνησή του προς τον πλούτο

και την πολυτέλεια έδωσε κουράγιο
και αξιοπρέπεια στους Έλληνες να υπομείνουν τη φτώχεια τους.

Το προσφυγόπαιδο Στέλιος Καζαντζίδης είχε τραβήξει εξ αρχής

μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους αδικημένους
που κατέτασσε και τον εαυτό του
και στουςδυνατούςπου όριζαν τις τύχες των άλλων

Θα μπορούσεόποτε ήθελενα περάσει στην άλλη πλευρά

μα ποτέ δεν το διανοήθηκε.

Παρέμεινε πεισματικά μαζί με τους φτωχούς 

και τους ανυπεράσπιστους
και,  όπως ο ίδιος έλεγε, «φόραγαν το ίδιο παντελόνι».

Αμφισβήτησε έντονα με τη ζωή και τα τραγούδια του το χρήμα· 

τη μία και μοναδική αξία ζωής που εμφανίστηκε τότε
και απειλούσε τη γνησιότητα των αισθημάτων

Τα τραγούδια που διάλεγε 

υμνούσαν τις παραδοσιακές αξίες και τα λαϊκά ήθη· 
εντιμότηταέρωταφιλίαπίστη και αξιοπρέπεια.

Όπως ήταν επόμενοηττήθηκε.

Η δύναμη του χρήματος τις επόμενες δεκαετίες παρέσυρε τα πάντα· 
στα μαγαζιά που δούλευεεμφανίστηκε ένα νεόπλουτο κοινό 
που έσπαγε επιδεικτικά κολόνες πιάτα
και θορυβούσε ξεδιάντροπα όταν εκείνος τραγουδούσε.

Τότε τράπηκε σε φυγή.


Εγκατέλειψε τα κέντρα στην ακμή της καριέρας του (1965)

και παρά τις απίστευτα δελεαστικές προτάσεις
δεν εμφανίστηκε ποτέ ξανά ενώπιον κοινού.

Τελευταία είπαν ότι η εικόνα του

ράγισε στις αίθουσες των δικαστηρίων και στις τηλεοπτικές οθόνες

Πάλι δεν κατάλαβαν

Ο Στέλιος ήταν για άλλη μία φορά ο εαυτός του.

Εκτέθηκε όπως εκτίθενται οι λαϊκοί άνθρωποι

στους άξενους γιαυτούς χώρους γραφείων
και δικαστηρίων· που δεν έχουν τρόπους να αντιμετωπίσουν
τους αεριτζήδες και  τους πονηρούς.

Κι έφυγε με το παράπονο


Πηγή:http://img.pathfinder.gr/clubs/files/22126/6.html

....................................................................................................


7 σχόλια:

  1. Κάποτε άκουγα Καζαντζίδη.
    Αυτό το "ήταν απαρηγόρητος" καθώς και η φράση ότι "έφερε την βαριά δωρεά της ταυτοπροσωπίας με το έργο του" είναι νομίζω τα δύο κλειδιά για την κατανόησή μας.

    Περισσότερο και από τους ανθρώπους που μπήκαν στα καράβια από τις ακτές των παραλίων της Μ. Ασίας για να έρθουν κυνηγημένοι στην Ελλάδα το '22, πιστεύω ότι βίωσαν τον διωγμό τα παιδιά τους που γεννήθηκαν στην Ελλάδα. Αυτός ο "άλλος" διωγμός ήταν πολλαπλασιασμένος στην χώρα της εκδραμάτισης και της φαντασίας, όπου κατ' ανάγκη μεταφέρθηκε το αρχικό βιώμα για να γίνει πένθος.
    Αυτοί που γεννήθηκαν μέσα στο πένθος αυτό, ποτέ δεν μπόρεσαν να παρηγορηθούν.
    Με κάποιο τρόπο η γενιά αυτή βίωσε την αγάπη της μάνας κυρίως μέσα από τον θάνατο.
    Βάθος μεγάλο.
    Που όταν συναντάει μια βαθιά φωνή μπορεί να εκφράσει μια εποχή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. "Κι έφυγε με το παράπονο."

    Ίσως, γιατί δεν ένιωσε ποτέ έναν άνθρωπο να τον αγαπά αληθινά. Ίσως, γιατί κι ο ίδιος δεν αγάπησε ποτέ του τον συνάνθρωπό του αληθινά.

    Εκείνο το "α", ο "παιδικός λυγμός
    που έβγαινε μέσα από την καρδιά του". Ο καημός της Ελληνικής ψυχής.

    Το παράπονο της...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ελένη φιλτάτη
    με το γνωστό μου ντροπαλό και χαμηλοβλεπούσικο ύφος οφείλω να είπω ότι η κάθε εποχή φτιάχνει κάποιους ξεχωριστούς ανθρώπους.

    Τους φτιάχνει με γέλιο, με δάκρυ, με ιδρώτα.
    Κάποιες φορές και με αίμα στις ρίζες τους.

    Τον Καζαντζίδη άργησα να τον εκτιμήσω, όμως η παρούσα ανάλυση του Χαριτόπουλου, ομολογώ ότι βαθύτατα με εντυπωσίασε, όχι διότι βεβαιώθηκα περί του τι ήταν ο Καζαντζίδης, αλλά επειδή μου μπήκαν κάποιες ιδέες περί του τι μέρος λόγου, μπορεί να είναι - ο προβάλλων την προσωπικότητα του Καζαντζίδη- Χαριτόπουλος!
    ;-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Γεια σου Στελούκο! πρωτάκουσα για τον Στέλιο Κ. 12χρονο κοπελούδι εγω τότε (1962) μέσα στην πλατεία της Πολίχνης Μεσσηνίας όπου έπαιζε διαπασών το πίκ- απ το "Υπάρχουν και καλά παιδιά"!!!
    Ας ειναι αιώνια η μνήμη του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Ευχαριστίες εκ μέρους μου, για αυτή την ανάρτηση για τον Στέλιο.
    Γνωρίζω ένα φιλαράκι που τραγουδά, που μεγάλωσε με "Στελάρα" κι είναι στο ίδιο στυλ, και μέχρι τώρα δε γνώριζα τι εστί Καζαντζίδης και λαϊκό τραγούδι.
    ΓΜ

    ΑπάντησηΔιαγραφή