Παρασκευή 6 Δεκεμβρίου 2013

"Eκ κακού κόρακος κακόν ωόν":Η διαμάχη του αρχαίου ρητοροδιδάσκαλου Κόρακα και του μαθητή του Τεισία

« Εκ κακού κόρακος, κακόν ωόν » 
 Ο Τεισίας ήταν μαθητής του φημισμένου εξίσου ρητοροδιδάσκαλου και  πολιτικού Κόρακα, που είχε διακριθεί τον πέμπτο αιώνα στις Συρακούσες,  ως έξοχος δικανικός ρήτορας.
Χαρακτηριστική της ρητορικής δεινότητας  των δύο ρητόρων, μαθητού και δάσκαλου ήταν η εξής ιστορία, 
που  διηγούνταν στις Συρακούσες: 
 
 Όταν ο Τεισίας ήταν νεαρός ακόμη, επισκέφθηκε τον Κόρακα και του ζήτησε  να του μάθει την τέχνη της ρητορικής.
Όμως επειδή ακόμη κι αν πουλούσε  όλη του την περιουσία δεν θα έφτανε να πληρώσει ούτε τα μισά δίδακτρα  συμφώνησαν ότι θα τον πλήρωνε, όμως, μόνο αν τον έκανε καλό ρήτορα και κέρδιζε την πρώτη του δίκη στο δικαστήριο. 

 Ο Κόρακας δέχτηκε.
Ο Τεισίας έγινε, μετά τετραετή διδασκαλία, εξαίρετος  πράγματι ρήτορας, αλλά δεν ανελάμβανε να συνηγορήσει σε δικαστήριο, για  να αποφύγει την πληρωμή.
Ο Κόρακας αναγκάστηκε να καταγγείλει το μαθητή  του στα δικαστήρια.
Πολύς κόσμος συγκεντρώθηκε τότε σ' αυτή τη δίκη, για  να παρακολουθήσει τη μονομαχία ανάμεσα σε δάσκαλο και σε μαθητή. 
 
 Ας διαβάσουμε την επιχειρηματολογία και των δύο: 
 
 Ο Κόρακας εξήγησε στους δικαστές τη συμφωνία, που είχε κάνει με τον  Τεισία και τέλειωσε με αυτά τα λόγια:

«Και τώρα, ω δικαστές,  αποφασίστε.
Σας ειδοποιώ όμως, πως μου είναι αδιάφορο τι απόφαση θα βγάλετε.
Γιατί είτε τον καταδικάσετε τον Τεισία είτε τον αθωώσετε, 
εγώ  τα λεφτά μου θα τα πάρω»!

Οι δικαστές του ζήτησαν να εξηγήσει.
Ο  Κόρακας συνέχισε:
«Αν το δικαστήριο αποφανθεί, πως οφείλει να με  πληρώσει 
ο μαθητής, σύμφωνα με την απόφασή του, θα με Πληρώσει φυσικά. 
 Αν όμως αποφασίσετε, πως δεν υποχρεούται να με πληρώσει, τότε ο μαθητής  μου θα έχει κερδίσει την πρώτη του δίκη, οπότε, με βάση τη συμφωνία  μας, οφείλει να με πληρώσει». 

 
 Οι δικαστές έμειναν έκπληκτοι.
Αλλά ανέβηκε τότε στο βήμα ο νεαρός  Τεισίας και είπε: 
 
 «Και εγώ αδιαφορώ για την απόφαση του δικαστηρίου.
Γιατί ό,τι και αν  αποφασίσετε, δεν οφείλω καμιά πληρωμή».

Στην νέα έκπληξη των δικαστών ο  Τεισίας συνέχισε:

«Αν το δικαστήριο, δηλαδή, αποφασίσει να μην πληρώσω  το δάσκαλο, τότε δεν θα τον πληρώσω φυσικά.
Αν όμως αποφασίσετε πως  πρέπει να τον πληρώσω, τότε θα έχω χάσει την πρώτη μου δίκη, οπότε,  κατά τη συμφωνία μας, δεν του οφείλω πληρωμή»!

 Οι δικαστές, μη ξέροντας ποιόν να πρωτοθαυμάσουν, το δάσκαλο ή το  μαθητή είπαν 
τότε την παροιμιώδη -έκτοτε- φράση:


«Εκ κακού κόρακος, κακόν ωόν».

Απ' το βιβλίο του Εμμ. Μαραγκάκη 

"Η σοφή ανεκδοτολογία"

(Ευχαριστώ την Αθηνά για την προώθηση του κειμένου)


12 σχόλια:

  1. Σημπληρωματικα
    Το σοφισμα ειναι Εμμ.Μαραγκακη''Η σοφη ανεκδοτολογια''
    Περα απο αυτο,
    Η παροιμια εχει την αρχητης και απο το ιδιο το πτηνο,επειδη το κρεας του κορακακ δεν τρωγεται,αλλα ουτε και το αυγο του.Συμφωνα με μια αλλη εκδοχη,ο κορακας οταν ειναι γερος και δεν μπορει να θρεψει τα μικρα του,δινει τον εαυτο του για τροφη,τα δε μικρα τρωνε τον πατερα τους''παρποιμιαι κατα αλφαβητον...Μιχαηλ Αποστολη.''.-

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. :-)

    Τέλειες οι πληροφορίες, ευχαριστούμε!

    Συμπλήρωσα και στην ανάρτηση του όνομα του ΕΜΜ.. ΜΑΡΑΓΚΑΚΗ που εκοπίασε για να θαυμάσουμε τους διαξιφισμούς των αρχαίων ρητόρων.

    Τσακμάκι τα μυαλά των αρχαίων εκείνων διδασκάλων, παιδιά!
    ;-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. "Τσακμάκι τα μυαλά των αρχαίων εκείνων διδασκάλων, παιδιά!"

    Μακάρι να ήταν έτσι και οι νέοι διδάσκαλοι!

    Π

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Και, για αναφορά στο πρωτότυπο μιάς τουλάχιστον από τις πολλές αρχαίες πηγές που παραδίδουν το ανέκδοτο,
    Σέξτος Εμπειρικός, Προς Λογικούς 2.97-99.
    (ακολουθεί το τελευταίο μέρος της αφήγησης)
    ἀμφότεροι δὲ παρελθόντες εἰς τὸ δικαστήριον ἐκρίνοντο, ὅτε καὶ πρῶτόν φασι τὸν Κόρακα τοιαύτῃ τινὶ χρῆσθαι ἐπιχειρήσει, λέγοντα ὡς ἐάν τε νικήσῃ ἐάν τε μή, λαβεῖν ὀφείλει τὸν μισθόν, νικήσας μὲν ὅτι ἐνίκησεν, λειφθεὶς δὲ κατὰ τὸν τῆς συμφωνίας λόγον• ὡμολόγησε γὰρ αὐτῷ ὁ ἀντίδικος ἀποδώσειν τὸν μισθὸν ἐὰν τὴν πρώτην νικήσῃ δίκην, ἣν αὐτόθεν νικήσας ὀφείλει τὴν ὑπόσχεσιν χρεολυτεῖν. θορυβησάντων δὲ τῶν δικαστῶν ὡς δίκαια λέγοντος αὐτοῦ, παραλαβὼν τοὺς λόγους ὁ νεανίας τῷ αὐτῷ ἐπιχειρήματι, μηδὲν μεταθείς, ἐχρῆτο• ‘ἐάν τε’ γὰρ ‘νικήσω’ φησὶν ‘ἐάν τε νικηθῶ, οὐκ ὀφείλω τὸν μισθὸν ἀποδοῦναι Κόρακι, νικήσας μὲν ὅτι ἐνίκησα, λειφθεὶς δὲ κατὰ τὸν τῆς συμφωνίας λόγον• ὑπεσχόμην γὰρ ἀποδώσειν τὸν μισθὸν ἐὰν τὴν πρώτην νικήσω δίκην, λειφθεὶς δὲ οὐκ ἀποδώσω.’ εἰς ἐποχὴν δὴ καὶ ἀπορίαν ἐλθόντες οἱ δικασταὶ διὰ τὴν ἰσοσθένειαν τῶν ῥητορικῶν λόγων ἀμφοτέρους ἐξέβαλον τοῦ δικαστηρίου, ἐπιφωνήσαντες τὸ ‘ἐκ κακοῦ κόρακος κακὸν ᾠόν.’
    Ευδοκία

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Φίλε Π και Ευδοκία\
    πραγματικά, απορώ: Γιατί τον Κόρακα τον είπαν κακόν οι δικαστές;
    Ο άνθρωπος τι κακό έκανε όταν απαίτησε την πληρωμή του;
    ;-0

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Προφανώς γιατί και ο συλλογισμός του Κόρακα είναι σόφισμα, αφού συμπεραίνει ότι πρεπει να πληρωθεί ανεξάρτητα από την απόφαση του δικαστηρίου, δηλαδή μονά ζυγά δικά του (ασχέτως με το κατά πόσον κανείς δέχεται την ηθική αναγκαιότητα της πληρωμής, καθεαυτήν). Το ίδιο σόφισμα λειτουργεί και αντίστροφα, έτσι όπως δείχνει και ο μαθητής του αντιγράφοντας πλήρως την ικανότητα του δασκάλου να τα κάνει όλα να δουλεύουν υπέρ του. Στο βάθος κρύβεται ανηθικότητα σε τέτοιου είδους σκεπτικά γιατί, ανεξάρτητα από το συγκεκριμένο εκάστοτε θέμα, προσπαθούν να καταστήσουν με κάθε μέσο τον ήσσονα λόγον κρείττονα, όπως έλεγαν χαρακτηριστικά για τους σοφιστές οι αρχαίοι.
    Ευδοκία

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. ;-) Ευδοκία μου, σε βρίσκω...θεά!

    Περιμένω να ακούσω επάνω σε τι είδους σπουδές ακόνισες αυτό τον οξυνούστατο εγκέφαλο που σου χάρισε ο Κύριος!
    ;-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Εντελώς υπερβολικοί και όχι και τόσο δικαιολογημένοι οι χαρακτηρισμοί της διαχειρίστριας, ευχαριστώ πολύ πάντως...
    Λοιπόν, σπουδές Κλασσικής Φιλολογίας, όπως ίσως φαίνεται κιόλας, αυτής της ειδικότητας που σνομπάρεται σφόδρα, στην Ελλάδα τουλάχιστον (απόλυτα οξύμωρο και χαρακτηριστικό της Νεοελληνικής καφροσύνης), γιατί τα έξυπνα παιδιά πάνε Ιατρική, Πολυτεχνείο ή το πολύ πολύ Νομική...
    Ευδοκία

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. ;-)

    Ευδοκάκι μου
    σε λατρεψααα!
    Θα είμαι αδιάκριτη αν ρωτήσω, με αυτές τις κλασσικές σπουδές πού απασχολείσαι;

    Αν σε δυσκολεύω, μην απαντήσεις.
    ;-)
    Φιλιάαα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Αν δεν σε πειράζει, δεν θα ήθελα να υπεισέλθω σε περισσότερες λεπτομέρειες... Πάντως οι σπουδές μου "φτούρησαν", κάτι που μάλλον συνιστά εξαίρεση πλέον...
    Πάντως μη με πολυλατρεύεις, γιατί διαφωνώ σε κάποιες θέσεις που θεωρώ υπερσυντηρητικές, όπως έχεις δεί... Και δεν είμαι τόσο θρησκευόμενη όσο θα απαιτείτο για να διαβάζει κανείς αυτό το μπλόγκ! :-) Το λέω στα πλαίσια του πολιτισμένου διαλόγου, πάντα, και με καλοπροαίρετη κριτική... Μπράβο λοιπόν που η θεματολογία σου μπορεί να τραβήξει και το ενδιαφέρον ενός ευρύτερου κοινού.
    Είναι ενδιαφέρουσα η πληροφορία, για το θέμα του σοφίσματος, ότι στα αρχαία σχολεία οι μαθητές είχαν ως άσκηση ρητορικής το να υποστηρίξουν με λεπτομερή επιχειρηματολογία μια θέση, και μετά, στο καπάκι, με άλλη επιχειρηματολογία να χτυπήσουν την ίδια θέση. Αυτό ήταν εξάσκηση και μυαλού και λόγου συγχρόνως, δεν είχε να κάνει με προβληματισμούς του τύπου τί είναι ορθό και τί δεν είναι. Η παιδεία στην αρχαιότητα (έστω, για όσους είχαν πρόσβαση σε αυτήν) έβγαζε πραγματικά έξυπνους ανθρώπους, καμμία σχέση με εμάς σήμερα.
    Ευδοκία

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. ;-) Ευδοκία μου
    ότι "φτούρησαν" οι σπουδές φαίνεται από το ύφος σου!
    ;-) Διαθέτει αυτοπεποίθηση.

    Αυτές οι ασκήσεις του να παίρνουμε ένα λόγο και να του πετάμε τα μάτια έξω στους αντι-λόγους, συνιστά μια τεράααστια κουβέντα...

    Θα τα πούμε εκτενέστερα μια άλλη φορά.
    Σε ασπάζομαι εν αγάπη

    ΑπάντησηΔιαγραφή