Η αλλοίωση της ιστορικής μνήμης που επιχειρεί ο αμνήμων Ερντογάν αποφορτίζοντας ένα μνημείο από τις οικείες μνήμες που μεταφέρει μέσα στους αιώνες
ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Tο έφερε η τύχη και η περιπέτεια του βίου να έχω ταξιδέψει πολύ στον κόσμο. Και οι λαοί έχουν μνημεία.
Αλήθεια, συνειδητοποιούμε συχνά, εμείς τουλάχιστον στη γλώσσα μας, τι σημαίνει μνημείο;
Συνειδητοποιούμε πως καθετί έχει να αφηγηθεί μια ιστορία και να ανασυστήσει τη μνήμη για τοπία, χτίσματα, εικόνες, ακούσματα, ακόμη και γεύσεις;
Πρόσφατα έγραφα εδώ το τοπίο που μεταφέρει στη γλώσσα μας η λέξη «νόστιμος», όταν παραπέμπει στο νόστο, στην επιθυμία του ξενιτεμένου να συγκρατήσει στη μνήμη του τις γεύσεις του τόπου του και τις πίτες και τα γλυκά του κουταλιού της μάνας του.
Οσοι υποφέρουν από την αρρώστια του νόστου, ανακαλούν συνεχώς με τη μνήμη (που έχει όψη, ακοή, αφή, γεύση, μυρωδιά) ένα βαθύ και αξεπέραστο πηγάδι άντλησης πάτριου ύδατος.
Δεν πειράζει, ας ξαναθυμίσω τον υπέροχο στίχο του Σεφέρη, όταν σε ένα μοναστήρι της Κύπρου, στη Μονή Κύκκου, στην αυλή ακούει τον ήχο που βγάζει το μαγγάνι του πηγαδιού, καθώς ο καλόγερος ανεβάζει τον κουβά, και γράφει: «Φωνή πατρίδας», αφού ο ήχος τον ταξίδεψε με τη μνήμη στο παραθαλάσσιο χωριό που παραθέριζε παιδί στη Σμύρνη.
Γιατί τα ξαναφέρνω πάλι και πάλι αυτά τώρα που, χωρίς να έχει αδυνατίσει η μνήμη μας, μπερδεύονται με τα ταξίδια, τις εικόνες (φωτογραφικές, τηλεοπτικές, κινηματογραφικές, διαδικτυακές) μνημεία άλλων λαών, έξοχα κατορθώματα που ύψωσαν οι λαοί για να θυμούνται, να τιμούν, ακόμα και να ντρέπονται για τις ήττες ή τις ολιγωρίες τους ή την προδοσία της μνήμης.
Οι σκέψεις αυτές εκκινούν από την ιστορικά ηλίθια, πράγματι, αλλοίωση της ιστορικής μνήμης που επιχειρεί αυτές τις μέρες ένας, κυριολεκτικά, αμνήμονας ηγέτης που, τελείως βλακωδώς, προσπαθεί να αποφορτίσει ένα μνημείο από τις οικείες μνήμες που μεταφέρει μέσα στους αιώνες και να το φορτίσει με ανοίκειες και, κυριολεκτικά, αλειτούργητες.
Υπήρξαν κατακτήσεις λαών στη διάρκεια του ιστορικού χρόνου, όπου άλλοι πολιτισμοί, άλλες γλώσσες, άλλα ήθη, άλλες πίστεις, ήρθαν να καταλύσουν τα ήθη και τις πίστεις άλλων, συχνά άλλης φυλής, λαών.
Οι περισσότεροι κατακτητές σεβάστηκαν τα μνημεία των ηττημένων. Ακούσατε ή διαβάσατε οι ορδές των κατακτητών να κατέστρεψαν μνημεία των ηττημένων, αν δεν ήταν αντίθετα με την πίστη τους!
Κι αυτό σπάνια, και ιστορικό παράδειγμα βαρβαρισμού.
Τα πεινασμένα στίφη, συχνά αποφυλακισμένων εγκληματιών που επάνδρωσαν τα πλοία των Ευρωπαίων αποικιστών, λεηλάτησαν περιουσίες, καταπάτησαν καλλιέργειες και αποκεφάλισαν ακόμη και παιδιά, αλλά τα υπέροχα μνημεία των Ινκας τα σεβάστηκαν για να υπάρχουν έως σήμερα, εξαίσια δείγματα δημιουργικής φαντασίας και ομορφιάς χαμένων πλέον πολιτισμών.
Στην άλλη άκρη της γης, στην Αίγυπτο, όπου για χιλιάδες χρόνια έλαμψε μια μεγάλη, πολιτιστική κυρίως παράδοση, άφησε πίσω της μνημεία μιας θρησκείας και ενός εξαίσιου σεβασμού στη μνήμη των νεκρών που δεν τα βεβήλωσαν εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια Ελληνες, Ρωμαίοι, Αραβες, Σαρακηνοί, Γάλλοι, Αγγλοι, Ιταλοί κατακτητές.
Σε εποχές θρησκευτικών φανατισμών δεν έκανε κανένας ειδωλολάτρης ή χριστιανός κατακτητής, χριστιανικό τάφο ή τόπο λατρείας του μια Πυραμίδα ή τον τάφο της Χατσεπσούς.
Εγινε ποτέ βουδιστικός, μουσουλμανικός, χριστιανικός (ορθόδοξος, καθολικός, προτεσταντικός) ναός μέσα ή πάνω στα ερείπια της Κνωσού;
Εχετε ακούσει να βεβηλώθηκε ιερή πόλη στις Ινδίες ή στην Κίνα ή στη Συρία; Στέκονται εκεί μνημεία μιας άλλης θρησκείας, άλλων αξιών ζωής, άλλων αντιλήψεων για τη ζωή ή τον θάνατο.
Και να μην πάμε μακριά, πριν από τον σημερινό, στον 21ο αιώνα, φανατικό ηγέτη, οι Τούρκοι Σουλτάνοι, τουλάχιστον τον αρχαίο ελληνικό ή τρωικό ιστορικό πόλεμο, τον διέσωσαν.
Επέτρεψαν σε ανασκαφείς Ευρωπαίους να αποκαλύψουν πολιτιστικά στρώματα στην Τροία, ενώ κάθε βράδυ, πριν από τη δύση του ήλιου, στην πόλη του Εκτορα και της Ανδρομάχης, ακούγεται στεντόρεια η φωνή του κοντινού μουεζίνη!
Ηταν μια από τις πιο συνταρακτικές εμπειρίες της ζωής μου αυτή η συνύπαρξη λαών, θρησκειών, ηθών, αρετών και αμαρτιών.
Είναι αδιανόητο να σκέφτεται κανείς πως, 86 χρόνια μετά τον Κεμάλ, μια μεγάλη χώρα επιστρέφει στη βαρβαρότητα.
Διότι ο Κεμάλ βρήκε αλώβητα τα βυζαντινά μνημεία της Πόλης, όσα χρόνια κυβερνήθηκαν εκείνες οι επικράτειες από τον Σουλτάνο, φιλοδόξησε και το πέτυχε, πέρα από την πολιτική αλλαγή που κατόρθωσε, έκανε και τη μεγάλη πολιτιστική επανάσταση.
Κατήργησε το μουσουλμανικό κράτος, που θεσμικά είχε ως βάση το Κοράνιο, και εγκαθίδρυσε ένα σύγχρονο, εθνικό, πολυεθνικό κράτος (Αρμένιοι, Εβραίοι, Ελληνες, Αλβανοί, Ρουμάνοι, Κούρδοι και τουρκικά φύλα).
Οχι χωρίς βία, βέβαια, όχι χωρίς εθνοκαθάρσεις, αλλά, όταν σταθεροποιήθηκε το Πατριαρχείο των Ορθοδόξων, η γλώσσα των Ελλήνων και των Κούρδων και των Εβραίων διδασκόταν ελεύθερα.
Ο Κεμάλ, χωρίς αμφιβολία δικτάτορας, ακολούθησε σε πολλά τη σοφή πολιτική των Σουλτάνων που, έστω και ψευδεπίγραφα, μιμήθηκαν θεσμούς, ήθη και πολιτισμική ταυτότητα του Βυζαντίου.
Για πολλά χρόνια οι Σουλτάνοι είχαν υπουργούς Εσωτερικών Ελληνες Φαναριώτες λογίους.
Οι Αλβανοί, τα γερμανικά φύλα, οι Γότθοι και οι Βησιγότθοι, οι Φράγκοι που κατέκλυσαν τα ευρωπαϊκά εδάφη μετά από τη διάλυση της Ρώμης και τις θανατηφόρες πανδημίες που ερήμωσαν τους λαούς, δεν βεβήλωσαν το Βατικανό, δεν άλλαξαν την τελετουργία στην Παναγία των Παρισίων, δεν μεταποίησαν λειτουργικά τα μνημεία της Γερμανίας, της Ολλανδίας, του Βελγίου, της Ιταλίας.
Δεν είμαι αφελής. Και γενοκτονίες έγιναν και βίαιες αλλαγές καθεστώτων και ηθικής, αλλά τα μνημεία διατηρήθηκαν, λες και οι επιδρομείς ένιωθαν πως κατακτούν έναν σημαίνοντα και, ως εκ τούτου, άξιο και σεβαστό τόπο, με παρελθόν και μνήμες.
Συχνά οι βάρβαροι εκχριστιανίστηκαν και ενέταξαν στην ανύπαρκτη έως τότε ιστορία τους την ευρωπαϊκή, ελληνική και ρωμαϊκή ιστορία.
Ο μεγάλος φιλόσοφος της ισπανικής συνείδησης Ουναμούνο, σεβόμενος την πολυπολιτισμική ιστορία της χώρας του, έλεγε πως φιλοδοξούσε να εξαραβίσει την Ευρώπη.
Τα αραβικά φάντος δεν εξαφάνισαν τους τροβαδούρους και η Ανδαλουσία δεν ταπείνωσε τον πολιτισμό της Ισαβέλλας και του Δάντη.
Βέβαια, έως τώρα, δεν βρέθηκε κάποιος πολιτικός της Δύσης και κάποιος Ελληνας, φυσικά, να χρησιμοποιήσει τη μεγάλη, πανάρχαια τέχνη της ειρωνείας (που, βέβαια, έχει παράδοση και στην παλαιά τουρκική ιστορία) για να ισχυριστεί πως είναι σύνηθες φαινόμενο στην ιστορία η κλοπή και η ιδιοποίηση ξένων πολιτισμικών αγαθών, μορφών, ιδεών, θεσμών.
Οταν έγινε η Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία, τα επαναστατημένα πλήθη, μεθυσμένα από τη νίκη, εισέβαλαν έξαλλα στο Κρεμλίνο, με σκοπό να καταστρέψουν τα μνημεία των Τσάρων.
Στην πόρτα, όμως, του Κρεμλίνου τους περίμενε ο υπουργός Πολιτισμού του Λένιν και τους σταμάτησε, λέγοντας πως αυτά τα πολύτιμα εκθέματα είναι ιδέες, μορφές, έμπνευση και πολύς ιδρώτας προλεταρίων εργατών και τεχνιτών.
Αφήνω, λοιπόν, τη θρησκευτική ιστορία της Αγίας Σοφίας, είναι ένα παγκόσμιο μνημείο αρχιτεκτονικής ιδιοφυΐας που έλυσε στατικά και άλλα προβλήματα που ήταν άλυτα για χιλιάδες χρόνια. Στο κάτω κάτω, Σύρος ήταν ο αρχιτέκτονας, όταν η Συρία ήταν επαρχία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Οταν επισκέφτηκα πριν από χρόνια την Αγία Σοφία, χωρίς να είμαι ούτε φανατικός, ούτε ιδεοληπτικός, άκουσα, ναι, άκουσα, τις μελωδίες των Χαιρετισμών που ψάλλονταν, όταν οι Αβαροι πολιορκούσαν την Πόλη!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου