Στέλιος Κόης: Ένας ασκητής της αρχιτεκτονικής

Ο μισός εργασιακός χώρος είναι λευκός και φωτεινός, με έπιπλα σε φουτουριστικές γραμμές, ενώ το υπόλοιπο μισό, στο οποίο εργάζεται εκείνος, είναι μαύρο και σκοτεινό – υπάρχει μόνο ένα επιτραπέζιο φωτιστικό για να παρέχει φως.

Ο 37χρονος Ελληνας αρχιτέκτονας φορούσε γκρι αθλητική βερμούδα και χρωματιστά αθλητικά, και είχε τα μακριά σγουρά μαλλιά του πιασμένα προς τα πίσω. Είχε έρθει τρέχοντας να με συναντήσει ύστερα από ένα επαγγελματικό ραντεβού που είχε στο Κολωνάκι με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Το Kois Associated Architects ήταν υπεύθυνο για τον ανασχεδιασμό του πωλητηρίου και του όμορφου καφέ στο ισόγειο του μουσείου.

Ο λόγος που τον συναντήσαμε δεν ήταν μόνο αυτός. Το καλοκαίρι, το πρότζεκτ του «Mirage» -μια ιδιωτική κατοικία στην Τήνο με στέγη μία πισίνα που αντικατοπτρίζει τη θάλασσα- βραβεύτηκε στην κατηγορία «Future Villas» στον διαγωνισμό του δημοφιλούς ιταλικού αρχιτεκτονικού περιοδικού The Plan. Η τελετή βράβευσης πραγματοποιήθηκε φέτος στην έναρξη της 15ης Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας. Τα έργα που βραβεύτηκαν για το 2016 επιλέχθηκαν ανάμεσα σε χιλιάδες συμμετοχές από μια διεθνή κριτική επιτροπή, στην οποία πρόεδρος ήταν ο Bernard Tschumi, ο Γάλλος αρχιτέκτονας που σχεδίασε το νέο Μουσείο Ακρόπολης σε συνεργασία με τον Μιχάλη Φωτιάδη.

o πρότζεκτ «Mirage» -κατοικία στην Τήνο με στέγη μία πισίνα- βραβεύτηκε στην κατηγορία «Future Villas» στον διαγωνισμό του ιταλικού αρχιτεκτονικού περιοδικού The Plan. 

Ο Στέλιος Κόης είναι σεμνός και δεν μιλάει συχνά στον Τύπο, οπότε θεωρήσαμε ευκαιρία να μάθουμε περισσότερα τόσο για εκείνον όσο και για το μικρό «αρχιτεκτονικό θαύμα» στο κυκλαδίτικο νησί (η κατοικία δεν έχει χτιστεί ακόμη, έχουν γίνει ωστόσο οι μελέτες). Το πρότζεκτ Mirage (σημαίνει «αντικατοπτρισμός») είχε δημοσιευτεί πρώτη φορά τον Ιούνιο του 2014 στη γνωστή αρχιτεκτονική ιστοσελίδα Dezeen, και έκτοτε έγινε viral. «Αλλά μιλάμε για το απόλυτο viral. Οταν είχαμε πάει στα προηγούμενα Plan Awards, όλοι συζητούσαν γι’ αυτό. Μας ρωτούσαν από πού είμαστε και, όταν τους λέγαμε Ελλάδα, μας ανέφεραν το Mirage, και όταν τους αποκαλύπταμε ότι εμείς το σχεδιάσαμε, έμεναν με ανοιχτό το στόμα».

Κύριε Κόη, οι μνήμες από την παιδική σας ηλικία επηρεάζουν τον τρόπο που παίρνετε τις αποφάσεις και σχεδιάζετε ένα αρχιτεκτονικό έργο. Μπορούμε να ανατρέξουμε στα παιδικά σας χρόνια;

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Χαλκιδική. Στην Ουρανούπολη, που είναι το τελευταίο χωριό πριν μπεις στην αθωνική πολιτεία. Σχολείο πήγα στη Θεσσαλονίκη, αλλά για μένα τόπος μου θεωρείται αυτός. Ο μπαμπάς μου είχε αμπέλια εκεί και έφτιαχνε κρασί, το οποίο πουλούσε στο Αγιον Ορος. Στο σπίτι μας μπαινόβγαιναν πολλοί μοναχοί. Τα παιδικά μου χρόνια ήταν βασισμένα στην ασκητική ζωή. Θυμάμαι περνούσα τα καλοκαίρια κάνοντας αγιογραφία. Ο πρώτος άνθρωπος που μου έμαθε την τεχνική ήταν μια γειτόνισσά μας, η κυρα-Φανή, η οποία ήταν σαν γιαγιά μου - με μεγάλωσε σχεδόν. Υπήρχαν φορές που πήγαινα στο σπίτι της το πρωί και έφευγα αργά το βράδυ, μισοκοιμισμένο, στην αγκαλιά του πατέρα μου.

Εχετε ζήσει σε κελί;

Οταν έκανα διακοπές, έμενα πολλές μέρες σε μοναστήρι. Σηκωνόμουν μαζί με τον μοναχό κάθε μέρα στις 8 το πρωί, ανοίγαμε τα καβαλέτα, ζωγραφίζαμε. Οταν βαριόμουν, έπαιζα με τις μπογιές του, τις χαλούσα κι εκείνος μου φώναζε. Μετά μπορεί να πηγαίναμε να μαζέψουμε λαχανικά από το μποστάνι του για να μαγειρέψουμε.

Σε τι ηλικία τα κάνατε αυτά;

Ξεκίνησα γύρω στα επτά μου.

Δεν ενοχλούσε τη μητέρα σας;

Είχε καταλάβει ότι δεν είμαι πολύ φυσιολογικός άνθρωπος. Δεν ήξερε πώς να με χειριστεί, οπότε με άφηνε. Εβλεπε ότι δεν ήμουν κοινωνικός, ότι δεν με ενδιέφεραν τα ίδια που αρέσουν στα άλλα παιδιά. Αντί, ας πούμε, να πάω στην παραλία να παίξω (το σπίτι μας ήταν κυριολεκτικά πάνω στη θάλασσα), εγώ πήγαινα στη σοφίτα για να ζωγραφίσω.

Η μοναστική ζωή φαίνεται πως έχει επηρεάσει και το παρουσιαστικό σας. Ή μήπως ακολουθείτε τη μόδα;

Οχι, καμία σχέση. (γελάει) Τα γένια τα έχω πολλά χρόνια.

Γιατί ένας άντρας επιλέγει να αφήσει μια μακριά γενειάδα;

Σίγουρα με έχει επηρεάσει το Αγιον Ορος, αλλά μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι δεν μου αρέσει πολύ να φαίνομαι. Εγώ δεν αφήνω απλώς μούσια, μακραίνω και τα μαλλιά. Οσο έχει ακόμα ζέστη τα μαζεύω. Τον χειμώνα όμως, που πέφτουν όλα κάτω, δεν με πολυβλέπεις.

Πιστεύετε στον Θεό;

Πιστεύω στην αγάπη. Στο καλό.

Δεν είναι δύσκολο να υπηρετείς την αγάπη όταν υπάρχει τόσο μίσος;

Πιστεύω ότι, αν κάναμε όλοι μια προσωπική προσπάθεια, θα ήταν όλα πολύ πιο εύκολα.

Εχετε φτάσει να μισήσετε έναν άνθρωπο επειδή σας πλήγωσε;

Οχι, δεν νομίζω ότι έχω νιώσει ποτέ μίσος για κάποιον. Εκείνοι που μου έχουν κάνει κακό είναι απλώς σαν να μην υπάρχουν, είναι αόρατοι.

Γιατί το γραφείο σας είναι σκοτεινό; Σας αρέσει να σχεδιάζετε στο σκοτάδι;

Με βοηθάει. Μου απομονώνει τις διάφορες εικόνες που μπορεί να έχω ερχόμενος εδώ.

Σπουδάσaτε αρχιτεκτονική στη Ρώμη, κερδίσατε υποτροφία για το Οζάκα της Ιαπωνίας, κάνατε πρακτική σε ιταλικά αρχιτεκτονικά γραφεία, ολοκληρώσατε όμως τις σπουδές σας στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Ποια είναι η άποψή σας για το ΕΜΠ;

Εχει καλούς καθηγητές, αλλά πιστεύω ότι είναι μια σχολή που δεν σε αφήνει να αναπνεύσεις, να εξελιχθείς – παρέχει τις γνώσεις αλλά δεν σου προσφέρει πολλά ερεθίσματα. Τα λέω αυτά γιατί μπορώ να κάνω τη σύγκριση με το εξωτερικό. Ομως, ήμουν πολύ τυχερός γιατί την πτυχιακή μου την έκανα με επιβλέποντα καθηγητή τον Σόλωνα Ξενόπουλο.

Ο άνθρωπος αυτός δεν μου επέβαλε ποτέ όρια, δεν προσπάθησε να με χαλιναγωγήσει στα δικά του θέλω. Τον ευγνωμονώ. Δεν έχει νόημα στην ελληνική αρχιτεκτονική να αντιγράφεις τον Πικιώνη. Πρέπει οι άνθρωποι να οραματίζονται. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, λείπει αυτό. Από τον φτωχό μέχρι τον πιο πλούσιο, ελάχιστοι έχουν ένα όραμα.

Σας έχει εμπνεύσει η αρχιτεκτονική του Αγίου Ορους;

Πολύ. Με έχει επηρεάσει το φως στα μοναστήρια. Αυτό φαίνεται έντονα στο ζαχαροπλαστείο του Παρλιάρου που σχεδίασα στην Κηφισιά. Ή έχω φτιάξει κάποιες κατοικίες με σχισμές στο ταβάνι, που μιμούνται τον τρόπο που εισχωρεί το φως στους τρούλους της μονής του Σταυρονικήτα.

Πώς από τη ζωγραφική στραφήκατε τελικά στην αρχιτεκτονική;

Η αγιογραφία έχει δύο διαστάσεις - δεν υπάρχει η δυνατότητα του βάθους. Αυτό λοιπόν άρχισε να με κουράζει και να αναζητώ διέξοδο. Η αρχιτεκτονική με εντυπωσίασε όταν συνειδητοποίησα τη δύναμή της (τη θετική και την αρνητική). Πιστεύω ότι οι αρχιτέκτονες είναι σαν μικροί θεοί, δημιουργούν ζωές.

Στα έργα σας υπάρχουν και άλλες «διαστάσεις», πέραν του ύψους και του βάθους. Για εσάς μετρούν έννοιες όπως ο τόπος, η ατμόσφαιρα, ο ήχος, το φως και ο χρόνος.

Ενα έργο μου αναγνωρίζεται από βαθύτερες λεπτομέρειες, όπως ο τρόπος που μεταχειρίζομαι τα υλικά. Με ενδιαφέρει πώς μπορώ μέσα από την αρχιτεκτονική να ενεργοποιήσω το συναίσθημα και το υποσυνείδητο. Δεν με αφορά να κάνω πράγματα τα οποία να είναι απλώς αισθητικά ωραία. Η αρχιτεκτονική πρέπει να εξυπηρετήσει τον άνθρωπο, να τον κάνει ευτυχισμένο. Να φτιαξει την ποιότητα ζωής του. Να τον εξευγενίσει, να τον εντάξει μεσα στο κοινωνικό σύνολο. Δεν κατασκευάζουμε κτίρια για την εικόνα, για το λαϊφστάιλ. Και ο πελάτης μου συμμετέχει σε όλη τη διαδικασία, είναι σχεδόν συνδημιουργός.

Πώς ενεργοποιεί κανείς το υποσυνείδητο και το συναίσθημα;

Μέσα από τις αναμνήσεις. Ενα παράδειγμα: στου Παρλιάρου τοποθετήσαμε ένα ξύλινο πάτωμα, το οποίο όμως έτριζε. Αυτό μπορεί να θύμιζε στον πελάτη που θα έμπαινε στο κατάστημα το σπίτι της γιαγιάς του. Αυτό δεν ξυπνά ευχάριστα συναισθήματα; Ή σε κάποιον άλλον μπορεί να θύμιζε ένα γαλλικό σπίτι...

Ή μια ταινία τρόμου...

Ναι, γιατί όχι. Η οποία όμως ταινία θα ήταν συνδεδεμένη με κάτι παλιό. Αυτό το επιδιώκω, χωρίς όμως να χρειάζεται να αντιγράψω ένα οίκημα του παρελθόντος. Προσπαθούμε να βάλουμε τον επισκέπτη ή τον ιδιοκτήτη σε έναν ρόλο. Ενα άλλο παράδειγμα: Ο χώρος υποδοχής μιας κατοικίας στην Πολιτεία δεν ήταν ψηλοτάβανος. Για να δημιουργήσουμε την ατμόσφαιρα που επιδιώκαμε, προκαλέσαμε με διάφορα τεχνικά μέσα έναν ανεπαίσθητο αντίλαλο, που δίνει την αίσθηση ότι ο χώρος είναι τεράστιος.

Η αρχιτεκτονική είναι ένα είδος ποίησης;

Είναι φιλοσοφία. Είναι κάτι που μεταλλάσσεται. Και χρειάζονται χρόνια για να κατανοήσει κανείς τις έννοιες του τόπου, του χρόνου, της περιοδικότητας. Οταν κατασκευάζω ένα κτίριο, οραματίζομαι την εξέλιξή του. Πώς θα είναι το τάδε υλικό στο μέλλον; Προσπαθώ να φανταστώ πώς θα είναι τα έργα μου μέσα στον χρόνο.

Τα κτίρια έχουν πολλές ζωές. Πιστεύετε στη μετά θάνατον ζωή τους;

Η Ακρόπολη είναι εδώ για να μας το υπενθυμίζει. Μπορεί να ζήσει έως την αιωνιότητα.

Σου αρέσει η Αθήνα;

Μπορεί να γαληνεύω όταν βρίσκομαι στο Παρίσι, αλλά βρίσκω ότι οι αντιφάσεις της πρωτεύουσας έχουν περισσότερο ενδιαφέρον. Μου αρέσει ο διπολισμός της Αθήνας. Μου αρέσει που η πλατεία Αγίας Ειρήνης μοιάζει με ανατολίτικο παζάρι το πρωί, ενώ το βράδυ φέρνει στο Μανχάταν. Καταλαβαίνω ότι πολλές φορές μπορεί αυτό να είναι εκνευριστικό, αλλά με εμπνέει η ενέργεια αυτής της πόλης.

http://www.kathimerini.gr/