Ομιλία δασκάλου για την 25η Μαρτίου 1821

Οµιλία Δασκάλου για την 25η Μαρτίου


-Αυτά τα λόγια απηύθυνα στους µαθητές µου, στο 2ο ΕΠΑΛ Αχαρνών για την επέτειο της 25ης Μαρτίου
..............................................................................................................

Σκέφτηκα να σου µιλήσω για τον Καραϊσκάκη,

Αλλά το µυαλό σου θα πάει στο γήπεδο.

Σκέφτηκα να σου µιλήσω για το 21,

Αλλά ο νους σου θα πάει στην Ορίτζιναλ.

Συλλογίστηκα πολύ, για να καταλήξω αν αξίζει

Να σε ταλαιπωρήσω για κάτι τόσο µακρινό, τόσο ξένο.

Δύο αιώνες πίσω κάποια γεγονότα

Τι να λένε σε σένα; Σε εσένα που βιάζεσαι να φύγεις,

Να πας για τσιγάρο, για καφέ ή για κάτι άλλο.

Θα σου µιλήσω λοιπόν προσωπικά.

Εγώ ο δάσκαλος που δούλεψα ένα χρόνο σε αυτό το σχολείο

Και σε δεκαπέντε µέρες φεύγω για αλλού

Σε εσένα που είσαι εδώ ένα, δύο, τρία

Ή και περισσότερα χρόνια,

Θα σου µιλήσω σταράτα

Για να σου εκφράσω δυο σκέψεις µου.

Οι µαθητές που συνάντησα µέσα στις τάξεις,

Οι µαθητές που δίδαξα φέτος

Στην συντριπτική τους πλειονότητα µε σεβάστηκαν,

Αν και δεν ανταποκρίθηκαν στις απαιτήσεις του µαθήµατος.

Πολλοί όµως από τους υπόλοιπους µαθητές

Δε µε σεβάστηκαν, µε προσέβαλαν κατ' επανάληψη.

Με έργα, µε λόγια, µε ύβρεις,

Δείχνοντας ένα χαρακτήρα και ένα ήθος

Που µε σόκαρε, που µε έβαλε σε µελαγχολικές σκέψεις.

Αυτό το φαινόµενο αποδεικνύει

Πως κάτι σάπιο υπάρχει σε αυτό το σχολείο,

Πως εκτός του γνωστικού ελλείµµατος

Το συγκεκριµένο σχολείο χωλαίνει δραµατικά

Και στο ηθικοπλαστικό του έργο,

Στη διαµόρφωση δηλαδή των µαθητικών ψυχών και πνευµάτων.

Και η ευθύνη για αυτήν την αποτυχία

Είναι ευθύνη αποκλειστικά δική µας,

Των δασκάλων σας και των γονιών σας.

Δεν έχουµε κατορθώσει να σας δείξουµε

Πως χωρίς αρχές η ζωή σας αύριο θα είναι µια κόλαση,

Πως χωρίς όνειρα και στόχους θα χρειαστείτε υποκατάστατα,

Θα καταφύγετε πιθανόν σε επιλογές που θα σας ξεφτιλίσουν,

Θα σας κάνουν να σιχαίνεστε τον εαυτό σας,

Θα σας γεµίσουν τη ζωή πλήξη και κούραση,

Θα σας γεράσουν πρόωρα.


Αν όµως θέλετε µια συµβουλή από ένα δάσκαλο,

Σκεφτείτε το παράδειγµα του Μακρυγιάννη,

Που έφτασε αγράµµατος µέχρι τα πενήντα σχεδόν,

Για να καταλάβει τότε πως η µόρφωση, η καλλιέργεια

Ήταν το όπλο που έλειπε από την προσωπική του θήκη.

Και κάθισε µε πολλή δυσκολία και χωρίς δάσκαλο

Και έµαθε πέντε κολλυβογράµµατα,

Για να µας πει την ιστορία του βίου του,

Το παραµύθι της επανάστασης των υπόδουλων Ρωµιών.

Αυτό το παράδειγµα είναι για σένα το πιο κατάλληλο,

Και µπορείς τριάντα χρόνια νωρίτερα από το στρατηγό Μακρυγιάννη

Να ακολουθήσεις το δρόµο που εκείνος έδειξε,

το µονοπάτι της καλλιέργειας, το δρόµο της παιδείας,

Τη λεωφόρο της προσωπικής σου προκοπής.

Δεν είστε σε τίποτε λιγότερο ικανοί από

Τον µπάσταρδο γιο της καλογριάς, τον Γιώργη Καραϊσκάκη.

Ήταν κι αυτός αθυρόστοµος σαν κι εσάς,

Αλλά είχε αυτό που από τα αλβανικά µάθαµε σαν µπέσα,

Ήταν πάνω απ´ όλα µπεσαλής.

Αυτό θα 'θελα να έχετε κι εσείς.

Υπευθυνότητα, µπέσα, τσίπα.

Να αναλαµβάνετε τις ευθύνες σας,

Να απεχθάνεστε την υποκρισία, να σιχαίνεστε το συµφέρον,

Να µισείτε το ψέµα και την ευθυνοφοßία.



Η αγάπη για τον τόπο του, η λατρεία για την πατρίδα του

Ήταν αυτό που χαρακτήριζε τη ζωή του Νικήτα Σταµατελόπουλου,

του Νικηταρά.

Αγωνίστηκε στη διάρκεια της επανάστασης,

Συνέßαλε στην απελευθέρωση της πατρίδας του

Κι έπειτα φυλακίστηκε,

Για να χαθεί σ' ένα στενοσόκακο του Πειραιά,

Σχεδόν τυφλωµένος, πάµπτωχος και εγκαταλειµµένος από όλους,

Δε ζήτησε τίποτε από την ελεύθερη Ελλάδα

Κι όταν οι γύρω του τον παρακινούσαν να απαιτήσει

Από την κυβέρνηση µια πλούσια σύνταξη,

Απαντούσε πως η πατρίδα τον αµείβει πολύ καλά,

Λέγοντας ψέµατα, για να µην προσβάλει την πατρίδα του.

Είναι δύσκολο, το κατανοώ, το παράδειγµα του Νικηταρά.

Αλλά νοµίζω πως κι εσείς είστε ικανοί για τα δύσκολα,

Μπορείτε να ακολουθήσετε το δρόµο της αξιοπρέπειας,

Να προσπαθήσετε τίµια και µε αγωνιστικότητα

Για εσάς και για το µέλλον της οικογένειας που

Αύριο θα κάνετε.


Ξέρω, καταλαβαίνω, αντιλαµβάνοµαι

Πως σας προτείνω µια διαδροµή ζωής δύσκολη και απαιτητική,

Όταν δίπλα σας κυριαρχεί ο εύκολος δρόµος

των γονιών, των δασκάλων, των πολιτικών,

της εποχής στην οποία µεγαλώνετε.

Όµως κάθε εποχή ελπίζει στους νέους της,

Περιµένει από αυτούς να σηκώσουν ψηλά

Και µε επιτυχία τη σηµαία του αγώνα

και να οδηγήσουν την πατρίδα τους, τον τόπο τους

σε καλύτερες µέρες, σε πιο φωτεινές σελίδες.

Κι όταν βλέπω την εποχή µας

Να µαραζώνει χωµένη στην αλλοτρίωση,

Να ξεψυχά από την τηλεοπτική ανία,

Να µουχλιάζει από το κυνήγι της ευκολίας,

Μόνο σε εσάς ελπίζω,

Στην ειλικρινή σας διάθεση

να αγωνιστείτε,

να αντισταθείτε,

να πολεµήσετε,

να νικήσετε.

Μη µας απογοητεύσετε.

Πηγή:  Ομιλία δασκάλου για την 25η Μαρτίου

....................................................................................................................


.........................................................................................................................
Και αυτά τα λόγια απηύθυνε ο Γιώργης  Δ. Μαρκάκης, στην Πάτρα, σε ομιλία του, με αφορμή το νόημα  της 25ης Μαρτίου 1821:

Μπροστά στους ήρωες

Κάθε φορά που -εδώ κι 190 χρόνια- πλησιάζει η επέτειος της εθνικής μας επανάστασης του 1821 τρέχουμε να ξεσκονίσουμε τη μνήμη μας, να θυμηθούμε εκείνα που συνέβησαν τότε για να αλλάξει ο ρους της ιστορίας μας.  


Φοράμε την φορεσιά της αγάπης στην πατρίδα, κρεμάμε πάνω στο στήθος μας τα στολίδια της συγκίνησης, ασκούμε το μυαλό και το λόγο μας σε λόγους εθνικής περηφάνιας και στεκόμαστε δίπλα σε κείνους που πολέμησαν για να μας χαρίσουν τη λευτεριά μετρώντας το μπόι μας δίπλα στο δικό τους σαν τα παιδιά που κοιτάζουν πόσο μεγάλωσαν μετρώντας το ύψος τους με μέτρο το μπαμπά τους.

Έπειτα, βάζουμε ξανά τις φορεσιές της ψυχής μας στη ντουλάπα της λήθης και βιαστικά ξαναχωνόμαστε στα ρούχα της καθημερινότητας με την ίδια συστολή και ενοχή με την οποία θα εμφανιζόμασταν σε μια τράπεζα με φουστανέλα για να διαπραγματευτούμε το δάνειό μας.

Μεγάλοι λόγοι, μικρά ή καθόλου έργα.

Ιδανικά που ξέμεινα απελπιστικά άδειες λέξεις, ήρωες που μοιάζουν να μιλούν μια ακαταλαβίστικη διάλεκτο, ιδέες που μοιάζουν να μας είναι τόσο χρήσιμες στην καθημερινότητά μας όσο και οι μαγικές ικανότητες των ηρώων των παραμυθιών.

Ίσως γι αυτό στις μέρες μας βαλθήκαμε να πείσουμε τους εαυτούς μας πως οι πατεράδες μας, οι άνθρωποι που γέννησαν, που πραγμάτωσαν το 21 δεν ήταν στ’ αλήθεια τίποτε διαφορετικό από το κακομοίρικο παρόν μας.

Συστηματικά πληθαίνουν οι φωνές που επιμένουν στανικώς να μας πείσουν πως ήταν γεμάτοι ελαττώματα, πως άλλο δεν έκαναν παρά να τρώγονται μεταξύ τους όπως καληώρα εμείς, πως πάνω απ’ όλα βάζαν το μικροσυμφέρον τους σα γνήσιοι δικοί μας πρόγονοι, πως δανείζονταν ξεδιάντροπα απ’ τους ξένους κι ύστερα τρώγανε τα δανεικά σε μισθούς και σε λαδώματα.

Από την άλλη πάλι υψώνονται φωνές που επιμένουν πως κείνοι που μεγαλούργησαν το 21 ήταν καθ’ όλα άμεμπτοι όντα υπερκόσμια, χωρίς ελαττώματα, με μόνο σκοπό τους το κοινό καλό. Πώς στην ευχή τα παιδιά και τα εγγόνια τους, όλοι μείς, πήραμε το στραβό το δρόμο; και κυρίως πώς εξηγούνται όσα λάθη εκείνοι αποδεδειγμένα έκαναν;

 Πού είναι λοιπόν η αλήθεια;

Νομίζω πως σαν έθνος περνάμε στην εφηβεία μας.

Από την παιδική μας βεβαιότητα πως οι πατεράδες μας ήταν τέλειοι και υπέροχοι, περάσαμε στο άλλο άκρο, στην απόλυτη αμφισβήτησή τους, στην απομυθοποίηση και στον έλεγχό τους μέχρι υπερβολής.

Καιρός είναι να σκεφτούμε ως ώριμοι.

Να κατανοήσουμε ότι οι ήρωες, αλλά και οι καθημερινοί άνθρωποι της επαναστάσεως του 1821 ήταν όπως όλοι οι ήρωες όλης της ανθρωπότητας.

Είχαν τις αδυναμίες και τα ελαττώματά τους, είχαν τις διχόνοιες και τις έριδές τους, είχαν τα συμφέροντα και τις υστεροβουλίες τους.

Ως εδώ μας έμοιαζαν και θα μας μοιάζουν, όπως μοιάζουν και σε κάθε άνθρωπο, όπου κι αν γεννήθηκε πάνω σε τούτον τον πλανήτη.

Ωστόσο είχαν μια θεμελιώδη διαφορά απ’ όλους όσοι παραμένουν απλοί καθημερινοί άνθρωποι μακριά από το ηρωικό πνεύμα.

Είχαν μια διαφορά που ναι μεν δεν εξαφανίζει τα ανθρώπινα πάθη και τις αδυναμίες τους τις υπερβαίνει ωστόσο σε βαθμό που στην πράξη να τις καθιστά ασήμαντες.

Ποια είναι αυτή η διαφορά;

Ότι την κρίσιμη στιγμή, τη στιγμή της αλήθειας, τη μεγάλη ώρα κατά τον ποιητή, βάζουν στην άκρη όλα αυτά τα πάθη, όλες τις αδυναμίες, όλες τις ευτέλειες και προτάσσουν το κοινό καλό, το μείζον έναντι του ελάσσονος, τη λευτεριά αντί της ζωής.

Αυτή η υπέρβαση έστω και στιγμιαία, έστω και περιοδική τους δίνει επάξια το στεφάνι του ήρωα, τους καταξιώνει ως όντα υπέροχα και εξαιρετικά, ως άξιους τιμής και σεβασμού στους αιώνες.

Να λοιπόν ποιοι ήταν οι ήρωές μας του 21. Άνθρωποι σαν κι εμάς μα άνθρωποι που κάποια στιγμή έβαλαν πρώτους εμάς και μετά τους εαυτούς τους.

Σκέφτηκαν τις γενιές που θα ρθουν όχι τη δική τους τη βολή.

Κι εδώ τίθεται το δεύτερο ερώτημα:

Ποια ιστορία λοιπόν θα διδάξουμε στα παιδιά μας; Στους μαθητές μας;

Μια ιστορία ωραιοποιημένη όπου όλα θα εμφανίζονται τέλεια και υπέροχα;

Ή μια ιστορία «απομυθοποιημένη» όπου ο Κολοκοτρώνης κι ο Καραϊσκάκης θα προβάλλουν με τα ελαττώματά τους σε πρώτο πλάνο;

Νομίζω πως χρειάζεται να διδάξουμε μια ιστορία που να τα έχει και τα δυο και μάλιστα στη σωστή αναλογία.
Και κυρίως μια ιστορία που θα πρέπει να εμπεριέχει οπωσδήποτε ένα «γιατί».
Εξηγούμαι:

Η ιστορία των μαθητών μας δεν πρέπει να είναι ωραιοποιημένη.

Τι θα μας βοηθήσει καλύτερα να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος από την επισήμανση και την αναλογία προς τη σημερινή κατάσταση;

Τι θα μας επιτρέψει καλύτερα να προβλέψουμε το μέλλον μας, από τη μελέτη των επιπτώσεων των ενεργειών των προγόνων μας;

Από την άλλη πλευρά αν μείνουμε αποκλειστικά στα λάθη και στα ελαττώματα αν κοντύνουμε τους ήρωές μας τόσο που στανικώς να τους φτάσουμε κεφάλι με κεφάλι ποιος θα μας οδηγήσει και ποιος θα μας εμπνεύσει;

Ποιος θα μας δείξει το δρόμο για ένα καλύτερο αύριο;

Τους χρειαζόμαστε ψηλά τους ήρωες όχι τόσο γι αυτό που ήταν όσο για αυτό που τελικά πέτυχαν. Τους χρειαζόμαστε για να μας δείχνουν τι μπορούμε κι εμείς να πετύχουμε.

Έρχομαι τέλος στο «γιατί».

Κείνο που χρειάζεται να διδάξουμε στα παιδιά μας είναι η ερμηνεία της αιτίας που οδήγησε τους προγόνους μας να γίνουν ήρωες.

Μια αιτία βαθιά παγιωμένη μέσα στον πολιτισμό τους.

Είναι η νοηματοδότηση της ζωής μέσα από μια βεβαιότητα ύπαρξης του επέκεινα.

Είναι η νοηματοδότηση που κατανοεί -και μάλιστα με τρόπο όχι εγκεφαλικό αλλά βαθιά βιωματικό- πως ο θάνατος μπορεί να υπηρετεί την όντως ζωή με τρόπο πολύ ανώτερο από την υποταγή στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης.

Δεν είναι ιδεολόγοι οι έλληνες του 21 που βροντοφωνάζουν Ελευθερία ή Θάνατος.

Κι αυτό γιατί καμιά ιδεολογία δεν μπορεί να αντισταθεί σε ένα υπαρξιακό τέλος.

Είναι αντίθετα απόλυτα πραγματιστές, με έναν πραγματισμό που τους επιτρέπει να θυσιάζουν τα βλεπόμενα, τα αισθητά προς χάριν των μη βλεπομένων αλλά προσωπικά και κοινωνικά βιωμένων έστω κι αν αυτά βρίσκονται στο χώρο της πίστεως.

Θα αναρωτηθεί κανείς πού αντλούν αυτή τη βεβαιότητα.

Θεωρώ πως με μια βιωμένη αποφατικότητα οδηγούνται στη σιγουριά της επιλογής τους μέσα από την κατανόηση της παρανοϊκότητας ενός τέλους του θαυμαστού ταξιδιού της ύπαρξης στο χείλος ενός τάφου.

Η ζωή είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και εξαιρετικά υπέροχη για να τελειώνει τόσο άδοξα.

Η μεταφυσική βεβαιότητα της όντως ζωής οδηγεί έναν πολιτισμό στο ύψος του Ελευθερία ή Θάνατος.

Κι αν δεν οδηγηθούμε ξανά στη βεβαιότητα αυτή -τόσο ως πρόσωπα όσο και ως κοινωνία- μάταια θα αναζητούμε ξανά ήρωες.

Κι ας τους χρειαζόμαστε τόσο απεγνωσμένα.

Όχι για να επιζήσουμε αλλά για να μη ζήσουμε μάταια.

Γ.Δ. Μαρκάκης