"Η μωρία των ανοήτων" -Robert Trivers: "Η βλακεία κοστίζει"

Περιστεράκι  μου

αυτό τον καιρό ανάμεσα στα πεντέξι βιβλία που μελετώ παράλληλα 
είναι και τούτο του Robert Trivers, με τίτλο:

 "Η μωρία των ανοήτων".

Λοιπόν, το βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον,
επειδή άνοιξε τα μάτια του νού μου, 
σε  νέες επιστημονικές πληροφορίες 
τις οποίες θεωρώ καλή αφορμή για βαθύτερη σκέψη και πράξη.

Σου παραθέτω τα σχετικά, ώστε να κρίνεις, 
αν το θέμα του βιβλίου
εμπίπτει στον κύκλο των ενδιαφερόντων σου, 
προκειμένου και συ  να το διαβάσεις, 
ή να το αφήσεις στην άκρη.

Να σημειώσω μόνο ότι 
επειδή ο σοφός συγγραφέας 
παρουσιάζεται αρκετά εξομολογητικός στα γραψίματά του, 
το συγκεκριμένο βιβλιαράκι, 
σε πρόσωπα κάτω των 25 ετών, μάλλον, δεν θα το χάριζα, 
μήπως και παρερμηνευτούν κάποια λεγόμενα, 
και τα μυαλά των νεότερων ακολουθήσουν εφαπτόμενες, 
που μπορεί να τους εκτροχιάσουν από τους δρόμους 
της  σωφροσύνης. 

Με χαρά και τρυφερότητα 
σε ασπάζομαι
ευχόμενη για όλους μας, 
ψυχοσωματική υγεία και φώτιση...

Ευανθία η Σαλογραία
....................................................................................
....................................................................................


Ο θεωρητικός βιολόγος γύρω από την εξέλιξη μιλάει στο «Βήμα» για το νέο βιβλίο του και εξηγεί τι συμβαίνει κυρίως στον ανθρώπινο εγκέφαλο σχετικά με τις λειτουργίες της εξαπάτησης και της αυτοεξαπάτησης

Robert Trivers

Η μωρία των ανοήτων.
Η λογική της εξαπάτησης και της αυτοεξαπάτησης στην ανθρώπινη ζωήΕκδόσεις Κάτοπτρο,
σελ. 600, τιμή 29,68 ευρώ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ρόμπερτ Τρίβερς. Εξελικτικός βιολόγος, κοινωνιοβιολόγος, καθηγητής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Ράτζερς. Στις αρχές της δεκαετίας του '70, ως απόφοιτος στο Χάρβαρντ, έγραψε πέντε papers τα οποία άλλαξαν τον τρόπο που γινόταν ως τότε αντιληπτή η εξέλιξη. Εξήγησε μέσα από τη θεωρία του Δαρβίνου πώς λειτουργεί η συνεργασία στους ανθρώπους, η ζήλια και η αίσθηση δικαιοσύνης. Ο σπουδαίοςΕ. Ο. Γουίλσον, πατέρας των όρων κοινωνιοβιολογία και βιοποικιλότητα, έχει περιγράψει τον Τρίβερς ως έναν από τους πιο επιδραστικούς θεωρητικούς βιολόγους γύρω από την Εξέλιξη.

Το 2011 ο Ρόμπερτ Τρίβερς διατύπωσε για πρώτη φορά στην Ιστορία μια γενική θεωρία για την εξαπάτηση και την αυτοεξαπάτηση στα διάφορα είδη αλλά κυρίως στον άνθρωπο. Στο βιβλίο του «Η μωρία των ανοήτων» εξηγεί επιστημονικά τι συμβαίνει κυρίως στον εγκέφαλο σε σχέση με αυτές τις δύο λειτουργίες. «Δεν χωρεί αμφιβολία ότι η αυτοεξαπάτηση αποτελεί αντικείμενο μελέτης της ψυχολογίας, αλλά, αν περιοριστείτε αποκλειστικά σε αυτό το πεδίο, κινδυνεύετε να τυφλωθείτε και να αποτρελαθείτε πολύ προτού διακρίνετε τις πραγματικές αιτίες» θα μας πει χαρακτηριστικά στο τηλέφωνο από το σπίτι του στην Τζαμάικα όπου μένει.

Για ποιον λόγο στον τίτλο του βιβλίου χρησιμοποιείτε τη λέξη η «λογική» και όχι ο «παραλογισμός» της αυτοεξαπάτησης και της εξαπάτησης, αφού τελικά γυρίζει εις βάρος αυτού που το κάνει;

«Γιατί έτσι θα ήταν σαν να παίρνω θέση προτού εξηγήσω επιστημονικά τι συμβαίνει και δεν το ήθελα. Το κλειδί στο βιβλίο μου είναι ότι ποτέ κανένας δεν είχε μια θεωρία για το πώς εξηγείται επιστημονικά η λειτουργία της αυτοεξαπάτησης. Υπάρχει λογική και χρησιμότητα στην αυτοεξαπάτηση και σημαίνει τελικά ένα πράγμα: την προσπάθεια εξαπάτησης των άλλων. Ειδικά στο ανθρώπινο είδος η εξαπάτηση και η αυτοεξαπάτηση είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος».

Θεωρητικά η αυτοεξαπάτηση δεν είναι σχήμα οξύμωρο; Πώς μπορεί ο εαυτός να εξαπατήσει τον εαυτό; Δεν θα γνώριζε ο εαυτός αυτό που υποτίθεται ότι δεν γνωρίζει;

«Είναι εφικτή η ταυτόχρονη αποθήκευση ψευδών και αληθινών πληροφοριών γύρω από το ίδιο θέμα, εφόσον η αλήθεια αποθηκεύεται στον ασυνείδητο νου και το ψέμα στον συνειδητό. Το κρίσιμο για την αυτοεξαπάτηση είναι ο αποκλεισμός της αλήθειας από τη συνείδηση και η διατήρησή της στην ασυνειδησία».

Αν αποθηκευτεί για πολύ καιρό μια αληθινή πληροφορία στο ασυνείδητο, δεν κινδυνεύει να χαθεί και να κάνεις το ψέμα τη μόνη αλήθεια σου;

«Φυσικά. Υπάρχουν διαβαθμίσεις ασυνειδησίας και σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα είναι πιθανόν να μην αποθηκευτεί καμία εκδοχή της αλήθειας».

Στην πολιτική ποιον εμπιστευόμαστε; Κάποιον που έχει την ίδια αυτοεξαπάτηση με τη δική μας;

«Πολύ ενδιαφέρον θέμα. Στις ΗΠΑ, π.χ., η καθημερινή ποσότητα αυτοεξαπάτησης με τη συγκεκριμένη καμπάνια των δύο υποψηφίων προέδρων είναι αξιοσημείωτη. Ο βαθμός αυτοεξαπάτησης είναι εκπληκτικός ακόμα και για τα αμερικανικά πρότυπα και ένα καλό πεδίο για αυτή την έρευνα».

Βλέπουμε ότι ο πολιτικός που γίνεται ο κυρίαρχος ενός πολιτικού πεδίου είναι αυτός που απλά βρίσκει τα σωστά σλόγκαν. Συμφωνείτε;

«Σίγουρα. Κοιτάζοντας το πολιτικό τοπίο των ΗΠΑ ο Τραμπ κατάφερε να αγγίξει συγκεκριμένες χορδές στο υποσυνείδητο και στο ενσυνείδητο πολλών Αμερικανών που νιώθουν απειλούμενοι. Παίζει με τους οικονομικούς και κοινωνικούς φόβους μιας υποβαθμισμένης ομάδας ανθρώπων, κυρίως λευκών. Αυτό είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο και αμφιβάλλω αν στην Ελλάδα είναι διαφορετικά».

Είναι πιθανόν για κάποιον πολιτικό να αυτοεξαπατάται και σε έναν άλλον τομέα της ζωής του να είναι ειλικρινής;

«Φυσικά. Μπορείς να μείνεις αληθινός στην πραγματική σου ζωή».

Τελικά η εμπιστοσύνη είναι αληθινό συναίσθημα ή αυτοεξαπάτηση;

«Φέρνω στο μυαλό μου τους ντόπιους εδώ στην Τζαμάικα. Ναι, είναι μερικοί που σίγουρα τους εμπιστεύομαι. Αλλά πάντα είμαι επιφυλακτικός με την κρίση μου ακόμη και για τον εαυτό μου. Τείνω να θέλω να είμαι προσεκτικός ακόμη και με περιπτώσεις όπου γνωρίζω ανθρώπους βαθύτερα».

Σε μια κοινωνία όμως όπου όλοι θα έλεγαν σε όλους μόνο αλήθεια αυτή θα ήταν παράδεισος ή κόλαση;

«Δύσκολη ερώτηση. Σίγουρα δεν θα ήταν παράδεισος και θα ήθελε κάποιες μικρές ρυθμίσεις».

Μικρές «ρυθμίσεις» που θα γίνονταν με μικρά ψέματα;

«Μάλλον ναι».

Ολοι οι πολιτικοί διατείνονται επαναστάσεις. Ο Σάμπατο έχει γράψει: «Ο άνθρωπος είναι συντηρητικός. Οταν όμως αυτή η τάση αποδυναμώνεται, οι επαναστάσεις αναλαμβάνουν να την ανανεώσουν».

«Ακριβώς. Επαναστατικές στιγμές φαίνεται συχνά να συμβαίνουν στην Ιστορία όταν μεγάλος αριθμός ατόμων έχουν μια αλλαγή στην αντίληψη σε σχέση με τους εαυτούς τους και την κατάστασή τους».

Αρα υπάρχει πολύ έντονος ο φόβος της αυτοεξαπάτησης.

«Φυσικά».

Αναρωτιέμαι: Πιστεύετε ότι το να είναι κάποιος βλάκας είναι κακή τύχη ή απόφαση;

«Νομίζω ότι σε μερικές περιπτώσεις, ναι, είναι απόφαση. Επιλέγεις τη βλακεία και νιώθεις να διασκεδάζεις με τους άλλους, μέχρι να δεις ότι αυτό κοστίζει».

Υπάρχουν άνθρωποι που το παιχνίδι «κοροϊδεύω όλο και πιο πολύ το σύστημα» το κάνουν με την ψήφο τους. Ψηφίζουν όλο και χειρότερα κόμματα, ως διαμαρτυρία.

«Αυτό είναι κανονική βλακεία, αφού η ψήφος είναι μυστική. Μπορείς κάλλιστα να ψηφίσεις αυτό που θεωρείς συγκριτικά το καλύτερο και μετά να λες ότι ψήφισες κάτι άλλο για να κοροϊδέψεις. Ομως το να ψηφίσεις με μυστική ψήφο αυτό που δεν θεωρείς καλό σημαίνει ότι αυτό είσαι και δεν κοροϊδεύεις».

Ισως αυτή να είναι η διαφορά μεταξύ του πολιτικού που είναι ρομαντικός και αυτού που αυτοεξαπατάται. Ο ρομαντικός δεν καταλήγει, δεν καταδέχεται να εξαπατά τους άλλους.

«Σωστά. Ασφαλώς μπορείς να αυτοεξαπατηθείς όταν νιώθεις ρομαντικά αλλά θα χειραγωγηθείς από την απέναντι πλευρά».

Η θεωρία που διατυπώσατε δεν μπορεί να αποτελέσει μία επιπλέον αυτοεξαπάτηση σε κάποιον που λειτουργεί ήδη έτσι και να λέει: «Δεν φταίω εγώ, ο εγκέφαλός μου φταίει», ενώ ο Ηράκλειτος έχει πει «ο χαρακτήρας μας είναι η μοίρα μας»;

«Προφανώς δίκιο έχει ο Ηράκλειτος. Ως άτομα μπορούμε να διαλέξουμε αν θα αντιπαλέψουμε τις αυταπάτες μας ή αν θα τις ενστερνιστούμε. Προσωπικά έχω διαλέξει να αντιταχθώ στις δικές μου».

Τι θα λέγατε στους εφήβους που έχουν μπροστά τους πολλή ζωή σε σχέση με την εξαπάτηση και την αυτοεξαπάτηση;

«Θα έλεγα ότι το κλειδί είναι η τιμιότητα. Η επιλογή της τιμιότητας από την ατιμία. Το πιστεύω αυτό και ως στρατηγική για τη ζωή. Και γιατί τελικά έχει λιγότερο πόνο».

πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ

.........................................................................

...........................................................................

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ 

για το βιβλίο:

«Έχει έρθει πια ο καιρός να διατυπωθεί, υπό το πρίσμα της εξελικτικής σκέψης, μια γενική θεωρία για την εξαπάτηση και την αυτοεξαπάτηση, η οποία να ισχύει για όλα τα είδη —και, κατά κύριο λόγο, για το δικό μας.  Είμαστε παθιασμένοι ψεύτες, ακόμη και απέναντι στον εαυτό μας. Η γλώσσα, το πολυτιμότερο απόκτημα του είδους μας, όχι μόνο ενισχύει την ικανότητά μας να ψευδόμαστε, αλλά επεκτείνει κατά πολύ το εύρος της.  Μπορούμε να πούμε ψέματα για συμβάντα απόμακρα στον χώρο και στον χρόνο, για τις λεπτομέρειες και το νόημα της συμπεριφοράς των άλλων, για τις ενδόμυχες σκέψεις και τις επιθυμίες μας κ.ο.κ. Προς τι, όμως, η αυτοεξαπάτηση; Γιατί διαθέτουμε τόσο θαυμαστά αισθητήρια όργανα για την ανίχνευση πληροφοριών, αν πρόκειται να διαστρεβλώσουμε την εισερχόμενη πληροφορία μόλις καταφθάσει στον νου; [...] »Έγραψα το παρόν βιβλίο έχοντας κατά νουν μια συγκεκριμένη λογική σειρά. Στην αρχή αναπτύσσω την εξελικτική λογική και παρουσιάζω μια συνοπτική ανασκόπηση της εξαπάτησης στη Φύση. Κατόπιν πραγματεύομαι, κατά σειρά, τα νευροφυσιολογικά χαρακτηριστικά της εξαπάτησης, την επαγόμενη αυτοεξαπάτηση, τα απατηλά φαινόμενα στην οικογένεια και στις σχέσεις των δύο φύλων, τις ανοσολογικές και κοινωνικοψυχολογικές προεκτάσεις της αυτοεξαπάτησης και την επίδρασή της στην καθημερινή ζωή και στις ποικίλες εκφάνσεις της, μεταξύ των οποίων στα αεροπορικά και στα διαστημικά δυστυχήματα, στα αναληθή ιστορικά αφηγήματα, στον πόλεμο, στη θρησκεία και στις κοινωνικές επιστήμες. Και κλείνω με μερικές σκέψεις σχετικά με το πώς μπορούμε να αντιπαλέψουμε την αυτοεξαπάτηση στην προσωπική μας ζωή. [...]» —Από τον Πρόλογο του βιβλίου Είπαν για το βιβλίο: • «Ένα σπουδαίο βιβλίο από έναν μοναδικά προικισμένο επιστήμονα. Ο Robert Trivers έχει μακρά παράδοση στην παραγωγή εξαιρετικά πρωτότυπων ιδεών, οι οποίες έχουν ανοίξει ποικίλες ερευνητικές οδούς. Η δαρβινική του θεωρία για την αυτοεξαπάτηση είναι ίσως η πιο προκλητική και ενδιαφέρουσα ιδέα του έως σήμερα. Εμπλουτισμένο με το γλαφυρό και διαυγές ύφος γραφής του Trivers, το βιβλίο αποτελεί πηγή απόλαυσης. Το προτείνω ανεπιφύλακτα». —Richard Dawkins, ομότιμος καθηγητής βιολογίας, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης  • «Τα σπουδαία βιβλία περιλαμβάνουν σημαντικές νέες ιδέες, και το συγκεκριμένο δεν αποτελεί εξαίρεση. Αυτό, όμως, που καθιστά το βιβλίο του Trivers ασυνήθιστο ακόμη και για τα δεδομένα των σπουδαίων βιβλίων είναι η πυκνότητα των νέων ιδεών. Όπως και τα άλλα σπουδαία βιβλία εκλαΐκευσης των επιστημονικών ιδεών, Η μωρία των ανοήτων παρουσιάζει μια σημαίνουσα νέα ιδέα με ευχάριστο και εύληπτο τρόπο. Αλλά το βιβλίο  δεν αρκείται σε αυτό· προσφέρει δεκάδες νέες υποθέσεις σε όσους από εμάς εργαζόμαστε στο συγκεκριμένο πεδίο τα τελευταία είκοσι χρόνια. Υπό αυτή την έννοια, δεν είναι απλώς ένα βιβλίο επιστήμης για το ευρύ κοινό, αλλά αποτελεί και μία σημαντική συνεισφορά στη λόγια επιστημονική βιβλιογραφία». —William von Hippel, καθηγητής ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ • «Πρόκειται για ένα θέμα με το οποίο καταπιάνονται πολύ λίγοι επιστήμονες, ίσως επειδή ο βαθμός διείσδυσης της αυτοεξαπάτησης στη ζωή μας αποτελεί, αυτός καθ' εαυτόν, αντικείμενο ισχυρών μηχανισμών άρνησης.  Εντούτοις, ο Robert Trivers, ένα από τα λαμπρότερα πνεύματα της εξελικτικής βιολογίας, δεν μας αφήνει περιθώρια απόδρασης. Δεν χωρά αμφιβολία· η ανάγνωση του βιβλίου θα σας ανοίξει τα μάτια». —Frans de Waal, καθηγητής ηθολογίας, Πανεπιστήμιο Emory • «Ο Robert Trivers έγραψε ένα απολαυστικό, βαθυστόχαστο βιβλίο για το πώς ο νους μας συστηματικά δημιουργεί στρεβλές αντιλήψεις της πραγματικότητας και πώς εκείνες, με τη σειρά τους, στρεβλώνουν τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζουμε τον εαυτό μας στους άλλους. Πρόκειται για μια σπουδαία συνεισφορά στην ψυχολογία και στις κοινωνικές επιστήμες γενικότερα, και αναμφίβολα θα αποτελέσει έναυσμα για την περαιτέρω επιστημονική διερεύνηση αυτών των σημαντικών ζητημάτων». —David Haig, καθηγητής βιολογίας, Πανεπιστήμιο Harvard • «Το γιατί η αυτοεξαπάτηση ευνοείται από τη φυσική επιλογή είναι ένα συναρπαστικό και συνάμα αινιγματικό ερώτημα. Στην προσπάθειά του να διαλευκάνει το φαινόμενο, ο Robert Trivers αντλεί παραδείγματα από τον κόσμο των εντόμων έως τον κόσμο των διεθνών σχέσεων. Το αποτέλεσμα είναι ένα πρωτότυπο και σημαντικό βιβλίο, ικανό να εμπνεύσει μια ενδελεχή συζήτηση, από άκρου είς άκρον της υφηλίου, επί ενός θέματος που ενδιαφέρει όχι μόνο τους ειδικούς αλλά και καθέναν από εμάς». —Richard Wrangham, καθηγητής βιολογικής ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Harvard Μερικά από τα περιεχόμενα του βιβλίου  1. Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗΣ • Η εξέλιξη της αυτοεξαπάτησης • Τι είναι η αυτοεξαπάτηση; • Ανιχνεύοντας την εξαπάτηση στον άνθρωπο μέσω του γνωστικού φορτίου • Η αυτοεξαπάτηση είναι αρχαιότερη από τη γλώσσα • Εννέα κατηγορίες αυτοεξαπάτησης • Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αυτοεξαπάτησης 2. Η ΕΞΑΠΑΤΗΣΗ ΣΤΗ ΦΥΣΗ • Η συνεξελικτική μάχη μεταξύ απατεώνα και θύματος • Μια επική συνεξελικτική μάχη • Νοημοσύνη και εξαπάτηση • Μιμητές θηλυκών • Παραπλανητικές κραυγές συναγερμού • Καμουφλάζ • Η συναίσθηση της εξαπάτησης στα ζώα • Η εξαπάτηση ως εξελικτικό παίγνιο • Μια βαθύτερη θεωρία για την εξαπάτηση 3. ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΠΑΓΟΜΕΝΗ ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗ • Μπορεί το ένα εγκεφαλικό ημισφαίριο να κρυφτεί από το άλλο; • Άδηλη έναντι έκδηλης αυτοεκτίμησης • Πλαστές ομολογίες, βασανισμοί και κολακεία • Ψευδείς αναμνήσεις παιδικής κακοποίησης • Είναι η αυτοεξαπάτηση το ανοσοποιητικό σύστημα του νου; • Οι εικονικές θεραπείες 4. Η ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΔΙΧΑΣΜΕΝΟΣ ΕΑΥΤΟΣ • Η σύγκρουση μεταξύ γονέων και παιδιών • Γονιδιωματική σύγκρουση • Η επίδραση της συζυγικής σύγκρουσης στη γενετική σύγκρουση • Γονιδιωματική σύγκρουση και αυτοεξαπάτηση • Η επίδραση των γονέων στην εξαπάτηση των παιδιών 5. Η ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗΣ • Τι ωφελεί το σεξ; • Εξαπάτηση και αυτοεξαπάτηση κατά την ερωτοτροπία • Τίνος είναι το παιδί; • Οι αντιδράσεις των απατημένων ανδρών • Η εξαπάτηση και ο κύκλος εμμηνορρυσίας • Ωφελεί ή βλάπτει τον γάμο η αυτοεξαπάτηση; • Η γοητεία και η επικινδυνότητα των φαντασιώσεων • Η οδύνη της προδοσίας 6. ΕΞΑΠΑΤΗΣΗ, ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗ ΚΑΙ ΦΥΛΟ • Το ανοσοποιητικό σύστημα κοστίζει • Η σημασία του ύπνου • Η ομοφυλοφιλία και οι συνέπειες της άρνησης • Θετικό θυμικό και ανοσιακή λειτουργία • Η επίδραση της μουσικής • Η θετικότητα των ηλικιωμένων • Μια ανοσολογική θεωρία για την ευτυχία 7. Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗΣ • Μεροληπτική μνήμη • Οφείλονται όλες οι μεροληψίες σε αυτοεξαπάτηση; • Άρνηση και προβολή • Η άρνηση τροφοδοτεί την άρνηση • Γνωστική ασυμφωνία και αυτοδικαιολόγηση • Οι κοινωνικές επιδράσεις της άμβλυνσης της γνωστικής ασυμφωνίας 8. Η ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ •  Η μεταφορική γλώσσα του χρηματιστηρίου • Μεταφορική γλώσσα στην καθημερινή ζωή • Κάνοντας τον χαζό • Η προβολή του προσώπου • Ανεπιθύμητα ηλεκτρονικά μηνύματα • Χιούμορ, γέλιο και αυτοεξαπάτηση • Ναρκωτικά και αυτοεξαπάτηση • Επαγγελματίες απατεώνες • Ανιχνευτές ψεύδους 9. Η ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗ ΣΕ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΑ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑΤΑ • Η πτήση 90 της Air Florida • Η πτήση 593 της Aeroflot • Η αμερικανική προσέγγιση των θεμάτων ασφάλειας συμβάλλει στην επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου • Η τραγωδία τουChallenger • Η τραγωδία του Columbia • Η EgyptAir αρνείται τα πάντα • Διάσωση λόγω έλλειψης αυτοεξαπάτησης; 10. ΑΝΑΛΗΘΗ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ • Το αναληθές ιστορικό αφήγημα των ΗΠΑ • Ασκώντας έλεγχο μέσω μικρών πολέμων και δοτών κυβερνήσεων • Διδακτικά συγγράμματα ιστορίας • Η τουρκική άρνηση της γενοκτονίας των Αρμενίων • Εξαπάτηση και αυτοεξαπάτηση των Αράβων • Χριστιανικός σιωνισμός • Τι εξυπηρετούν τα αναληθή αφηγήματα; 11. ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ • Οι ζωικές καταβολές του πολέμου • Η αυτοεξαπάτηση προάγει τον πόλεμο • Ο πόλεμος των ΗΠΑ κατά του Ιράκ • Μπορεί να κερδηθεί ένας πόλεμος μέσω βομβαρδισμών; • Βόμβες που ξαναγράφουν την ιστορία • Αιματοκύλισμα στη Γάζα • Η αυτοεξαπάτηση και η ιστορία του πολέμου 12. ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗ • Θρησκεία: μια συνταγή αυτοεξαπάτησης • Θρησκεία και υγεία • Παράσιτα και θρησκευτική ποικιλότητα • Προς τι η μεροληψία κατά των γυναικών; • Η εξουσία διαφθείρει • Η θρησκεία κηρύττει κατά της αυτοεξαπάτησης • Είναι αποτελεσματική η διαμεσολαβητική προσευχή; • Η θρησκεία και η υποστήριξη των επιθέσεων αυτοκτονίας • Θρησκεία, φαρισαϊσμός, πόλεμος 13. Η ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗ ΚΑΙ Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ • Προηγείται το δίκαιο της αλήθειας; • Η επιτυχία της επιστήμης βασίζεται σε εργαλεία κατά της αυτοεξαπάτησης • Όσο πιο κοινωνικός είναι ο κλάδος τόσο περισσότερο καθυστερεί η ανάπτυξή του • Είναι οι οικονομολόγοι επιστήμονες; • Πολιτισμική ανθρωπολογία • Ψυχανάλυση: η αυτοεξαπάτηση στη μελέτη της αυτοεξαπάτησης • Η αυτοεξαπάτηση στρεβλώνει γνωστικά πεδία 14. ΑΝΤΙΠΑΛΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΑΣ ΖΩΗ • Μια σειρά από μικρές νίκες που οδηγούν σε μια συντριπτική ήττα • Διορθώνοντας τις μεροληψίες μας • Γιατί είμαστε τόσο ψυχαναγκαστικοί; • Η αξία της συνείδησης • Η επικινδυνότητα των φαντασιώσεων • Περί προσευχής και διαλογισμού • Η αξία των φίλων και των συμβούλων ψυχικής υγείας • Η καταστροφική δύναμη της επίδειξης • Μια παρωδία δίχως τέλος ΠΗΓΗ: Εκδόσεις ΚΑΤΟΠΤΡΟ